Byliście-jesteśmy. Pamięci ofiar operacji polskiej NKWD 1937-1938
8 grudnia 2022 roku
PLAN UROCZYSTOŚCI
10:15 Msza Święta w Bazylice Mniejszej w Sokołach
11:00 Uroczyste odsłonięcie pomnika na placu przy Centrum Kulturalno – Bibliotecznym w Sokołach, ul. Kolejowa 3.
O operacji polskiej NKWD
Przeszłość narodu polskiego obfituje w wydarzenia, często olbrzymiej skali, o których zapomniano. Przez długi czas było tak z operacją polską NKWD z lat 1937-1938 – jedną z najtragiczniejszych zbrodni o znamionach ludobójstwa w historii Europy XX wieku. Zadziwiającym jest fakt, że działo się to w okresie międzywojennym – przed wybuchem II wojny światowej, gdy istniała niepodległa i w pełni suwerenna Polska.
W wyniku postanowień traktatu ryskiego z 1921 roku, który kończył zmagania wojny polsko-bolszewickiej, za wschodnią granicą II Rzeczypospolitej znalazły się setki tysięcy Polaków. W Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich zostali oni doświadczeni licznymi represjami, które przybrały szczególnie na mocy w latach trzydziestych XX wieku, gdy władzę w Moskwie dzierżył Józef Stalin. Doszło wtedy m.in. do wielkiego głodu na Ukrainie, czystki w Armii Czerwonej i partii komunistycznej, prześladowań związków wyznaniowych. Terror ten pochłonął istnienia milionów ludzi. Głównym narzędziem ludobójstwa władz sowieckich była NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych) – organ na szczeblu ministerialnym posiadający w swoich szeregach rzesze morderców.
Według moskiewskiej wierchuszki elementem antyrewolucyjnym zagrażającym bytowi państwa sowieckiego byli Polacy. Pretekstem do ich krwawej rozprawy był rozkaz nr 00485 z 11 sierpnia 1937 r. wydany przez ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRS Nikołaja Jeżowa na mocy którego osoby przynależące do Polskiej Organizacji Wojskowej, za działalność szpiegowsko-wywrotową na rzecz Polski należało aresztować. Nie miał znaczenia fakt, iż POW nie istniała od grudnia 1918 roku. Szacuje się, że wskutek przeprowadzenia operacji polskiej NKWD 1937-1938 represjonowano nie mniej niż 139 835 osób, z czego zamordowano – najczęściej strzałem w tył głowy – nie mniej niż 111 091. Zdecydowaną większość ofiar [...] stanowili Polacy, ale wśród represjonowanych znaleźli się też Rosjanie, Ukraińcy, Białorusini, Żydzi i przedstawiciele innych grup narodowych i etnicznych zamieszkujących ZSRS.1
W związku z minioną 84. rocznicą operacji polskiej NKWD Fundacja „Piękno Życia” wyszła z inicjatywą przywrócenia pamięci niewinnych ofiar tamtych krwawych wydarzeń i zwróciła się do Rady Gminy Sokoły z prośbą o współpracę. W dniu 30 czerwca 2021 roku Rada Gminy Sokoły podjęła uchwałę nr XXIII/162/2021 wyrażającą zgodę na wzniesienia pomnika Ofiar Operacji Antypolskiej NKWD. W jej uzasadnieniu czytamy: „Pomnik ten ma upamiętniać wszystkie ofiary NKWD. To hołd w kierunku ludzi, którzy poświęcili życie służbie naszej ojczyźnie. Wszyscy oni zasługują na miejsce w pamięci przyszłych pokoleń […].”
Miejscem lokalizacji Pomnika jest plac Centrum Kulturalno-Bibliotecznego w Sokołach przy ul. Kolejowej 3.
Pomnik ufundowany został ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
