W pierwszym dniu kongresu w obecności ponad siedmiuset uczestników odbyły się trzy debaty panelowe. W PANELU II pn. „Jakość oświaty a zarządzanie” uczestnikiem debaty była Wanda Barbara Idźkowska – sekretarz gminy Sokoły, która wystąpiła z prezentacją nt. „Przekazanie szkoły podstawowej w Kowalewszczyźnie lokalnemu stowarzyszeniu”. Przedstawiła sposób rozwiązania problemu dotyczącego prowadzenia małej wiejskiej szkoły, polegający na przekazaniu placówki stowarzyszeniu, którego członkami są rodzice, nauczyciele i mieszkańcy wsi. Omówiła mocne i słabe strony takiego rozwiązania, dokonała analizy i oceny szeroko rozumianych efektów i kosztów. To stosunkowo nowe rozwiązanie, jakim jest przekazanie szkoły do prowadzenia lokalnemu stowarzyszeniu w gminie Sokoły zastosowano w 2011 r. W województwie podlaskim nasz samorząd jako pierwszy podjął się takiego rozwiązania.
Uczestnicy debaty:
- Magdalena Młochowska - Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji
- Grzegorz Pochopień - Dyrektor Departamentu Współpracy z Samorządem Terytorialnym w MEN
- prof. dr Antoni Jeżowski - Instytut Badań w Oświacie
- Wanda Barbara Idźkowska - sekretarz gminy Sokoły
- Anna Kamińska - sekretarz gminy Paprotnia
- Iwona Waszkiewicz - Dyrektor Wydziału Edukacji - Urząd Miasta w Bydgoszczy
Moderatorem debaty był Janusz Olesiński - dyrektor FRDL MISTiA w Krakowie.
Zdaniem samorządowców z gmin wiejskich, małych i dużych miast i powiatów przygotowanie oraz wprowadzenie zmian w systemie oświatowym to rzeczywista potrzeba chwili.
W drugim dniu kongresu samorządowcy spotkali się w Sali Kongresowej. Przedstawicielom rządu i parlamentu przedstawili propozycje zmian legislacyjnych oraz warunki niezbędne do skutecznej realizacji zadań oświatowych.
Zdaniem profesora Michała Kuleszy, który był gościem Kongresu, oświata jest obecnie obok zdrowia sektorem, który służy do przenoszenia długu publicznego na samorządy.
- Patrząc z perspektywy ostatnich 20 lat oświata w Polsce okazała się wielkim sukcesem, ale i wielką porażką samorządu terytorialnego - mówił prof. Kulesza.- Jeżeli w naszych głowach pojawia się myślenie „zabierzcie sobie te szkoły", oznacza to, że ta ważna dziedzina jest na strasznym rozdrożu.
Michał Kulesza zauważył, że obecny system oświaty jest skonstruowany właściwie tak, jak 20 lat temu. Sukces, jakim zakończyła się reforma samorządowa sprawił, że w dziedzinie edukacji powstał poważny deficyt regulacyjny. Dotkliwy w tej dziedzinie jest m.in. brak standardów w oświacie.
- Może gdyby oświata stała się zadaniem zleconym, samorządy mogłyby mieć roszczenie do rządu za niewystarczające środki przekazane na jego realizację. To z pewnością spowodowałoby w rządzie przyspieszenie prac nad standardami - mówił gość Kongresu.
O tym jak samorządy mogą działać na rzecz lepszej oświaty rozmawiali byli ministrowie oświaty - Katarzyna Hall, Sylwia Sysko-Romańczuk, Lech Sprawka.
Były premier Jerzy Buzek zaproszony na obrady powiedział między innymi , że oświata jest ważnym elementem wpływającym na rozwój kraju. Wskazał na to, że działania rządów muszą być w tej kwestii odpowiedzialne bo efekty decyzji są widoczne po kilku, kilkunastu latach.
Zdaniem gościa Kongresu, aby przełamać tę niemoc, która istnieje w polskim systemie, muszą istnieć jasno zdefiniowane standardy nauczania w szkole podstawowej i średniej. Pamiętając o tym, że standardy są niezbędne i że powinno je określić MEN, samorządy powinny oczekiwać od rządu określenia takich warunków działania szkoły średniej, aby mogło to doprowadzić do całkowitego przełamania dzisiejszego impasu polskiej oświaty i polskiej edukacji.
Bezpośrednio po zakończeniu Samorządowego Kongresu Oświaty została podsumowana kampania Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej (Stawka większa niż 8 mld), kończąc jej pierwszy etap. Blisko ćwierć miliona obywateli złożyło swoje podpisy pod obywatelskim projektem ustawy dotyczącej przywrócenia równowagi w systemie finansów samorządowych.
Po zakończeniu obrad kilkuset samorządowców wzięło udział w marszu do parlamentu gdzie złożyli listy z ponad 211 tysiącami podpisów popierających obywatelski projekt.
